Նիկոլո Մաքիավելի. Զորքերի տեսակների և վարձու զինվորների մասին

«Տիրակալը» գրքից, գլուխ XII: Հատվածներ

Վերևում մենք հանգամանալից դիտարկեցինք իմ հիշատակած պետությունների տեսակները, մասամբ ծանոթացանք տիրակալների բարգավաճման և կործանման պատճառներին, իմացանք, թե ինչպես են գործում նվաճել և իշխանությունը պահել ցանկացողները: Այժմ տեսնենք, թե հարձակման և պաշտպանության ինչպիսի միջոցներով են օժտված պետությունները:

Արդեն ասել ենք, որ տիրակալի իշխանությունը պետք է ամուր հիմք ունենա, հակառակ դեպքում այն կփլուզվի: Իսկ ցանկացած պետությունում իշխանության հիմքը՝ ինչպես ժառանգական, այնպես էլ՝ նոր կամ խառը, լավ օրենքներն են ու լավ զորքը: Սակայն լավ օրենքներ չկան այնտեղ, որտեղ չկա լավ բանակ, և հակառակը՝ որտեղ լավ զորք՝ այնտեղ լավ օրենքներ, այնպես որ, բաց թողնելով օրենքները, ես անմիջապես կանդրադառնամ զորքին:
Հարկ է ասել, որ զորքը, որի միջոցով տիրակալը պաշտպանում է իր պետությունը, լինում է սեփական, դաշնային, վարձու և խառը:

Tatev

O. Kh. Khalpakhchian – Architectural ensembles of Armenia
Photos: A. Alexandrov, A. and V. Kochar, from stocks of the History Museum of the Academy of Sciences of the Armenian SSR


Tatev monastery is situated near the village of the same name in the high-altitude Gorissky District which is part of Zangezur - ancient Syunik. The monastery was founded in the ninth century in place of a tabernacle well-known in the ancient times. The strategically advantageous location on a cape formed by a deep river gorge with precipitous rocky slopes favoured the construction of a mighty defence complex there.

Tatev monuments stand out for high quality of building work. At one time Tatev was the political centre of Syunik principality. In the ioth century it had a population of about 1,000 and controlled numerous villages. In the 13th century it owned 680 villages. The earthquake of 1931 caused considerable' destruction, but the parts that survived enable us to judge about the artistic merits of the complex.

Татев

О. Х. Халпахчян – Архитектурные ансамбли Армении
Фотографии: А. Александрова, А. и В. Кочар, из фондов: Гос. исторического музея АН Арм. ССР

Татевский монастырь расположен вблизи одноименного селения высокогорного Горисского района, входившего в состав Зангезура - древнего Сюника. Он был основан в IX веке на месте широко известного в древности святилища. Стратегически выгодное местоположение - на мысу, образованном глубокими местами с отвесными скалистыми склонами ущелья реки, благоприятствовало созданию здесь мощного оборонительного комплекса. Памятники Татева отличаются высоким качеством строительных работ.

Одно время Татев был и политическим центром Сюникского княжества. В X веке он насчитывал около тысячи обитателей, и ему были подвластны многочисленные селения, в XIII веке ему принадлежало 680 селений. Сильное землетрясение в 1931 году произвело значительные разрушения, тем не менее сохранившиеся части позволяют судить о художественных достоинствах этого комплекса.